Gebruker:Ankommer/Prakkezeren
Ik mos iezig hard prakezeren woar ik over wou goan schrieven, ineens ha’k ut bedocht.
ut onderwarp mot goan over vroger', want doar leit mien Nedersaksische achtergrond.
Ik bin geboren op de boerderie "Beekdal" in Otterlo, doar he’k Nedersaksisch leren proaten moar an de loagere school in de eerste klas doar mos ik inees anderst proaten want ik proate plat zei Juf de Hoan.
Loak eerst moar us 'n bietje vertellen wa'k het uutgevonden over de geschieunis van "Beekdal".
De boerderie "Beekdal" is gebouwd rondum 1865 an de raand van het Roekelse zaand op een stuk gres. der woaren veul schoapen op de boerderie die soavus in de potstal werden opgesloten, op de bojem van de stal greujde zo een loag schaopenstront gemengd mit heetplaggen.
In die tied woaren er nog grote zaand verstuuvingen op de Veluwe, die verstuuvingen greujde elk joar, deurdat de boereluu de hei afplagde veur de potstal woardeur er schroale grond overbliefd, doarna trapten duuzende schoapepooten deze schroale grond kapot tot bul zaand.
An de raand van 't zaand woaren veul minse an 't wark um de aangreuj van 't zaand tegen te goan, zie dee-en dat deur 't anpoten van dennewallen en eekwallen. De eekwallen brochten weer geld op deur 't eekschellen. De eekschel werd gebruukt veur 't leerlooien. Al die warkluu woende soms mit hun hele gezin in plaggenhutten op de heet. Vrogger werd hei, heet genuumd, de weg noar Kotek heet noe nog Heetweg.
"Beekdal" werd in 1904 gekocht deur mien overgrootvoar die mit zien jong gezin vanuut de Maonderbuurt bie Ee vandoan kwam.
Mien oma ging in 1906 noar de loagere school in Otterlo woar 'k twee generoasies loater ok noar toe bin gegoan.
Oma kreeg un vrieer uut Harskaamp woar ze in 1922 mee trouwde, zullie gingen toen boeren op "Beekdal", mien overgrootvoar het toen een neie boerderie gebouwd 600 meter veerder op an de Oapeldoornseweg
De oorlogstied was 'n spaanende tied veur "Beekdal", mien moe heur breur was al oud genog om noar Duutsland te motten goan warken zo ok 'n poar van zien kameroajen. Zie hen toen in de raand van het bos een ondereerdse schuulhut gemoakt, de jongens kreupten hierin as ter onroad was. In 1944 hen der ok nog een poar Engelse soldoaten van de slag om Arnhem ingezeten.
Moe kreeg rond 1950 verkering mit un boerenjong van de Hessenweg, zie trouwde in 1952 en verbouwde "Beekdal" tot een tweegezins boerderie waardoor opa en oma ok op de boerderie konen blieven wonen. Ik het mien groatouders heel goed gekend, zie hen tot an hun end op "Beekdal" gewoond.
Wat hek allemoal meegemoakt in mien jonge joaren op Beekdal.
Vanof mien derde joar kan ik me voag wat herinneren, zoals die wienter toen mien zus wier geboren.
Rond mien viefde joar zin wullie op ut elektris angesloten, allemoal plastieke piepen gingen deur ut huus en ondergronds noar de schuren, ok werd er un put gesloagen veur de nieje elektriese woaterpomp, de koeie kregen drinkesbakjes op deel.
Op de boerderie hei'je rustige tieden en drukke tieden, ok in de rustige tieden blieft'r nog wark zat, moar in de drukke tieden barst je van 't wark.
Zeuven doagen in de week heije 't normoale wark, s'margens vrog eerst koeen melken, keuen voeren, dan word 't tied om zelf moar es 'n snee brod te eten. Doarnoa noar de kiepen eieren uuthoalen en kieken of zie genog woater en voer hen, dan noar de pinken, kieken of zie ok genog voer en woater hen. Dit wark komt 's oavens op gelieke wieze weer.
Wat doe je dan in de tied die hier tussenleid, altied 's middegs om half een warm eten, moar de rest leit van de tied van 't joar of.
An het eind van de wienter in meert goan we mest en kunstmest deur de weien streuen. Op 't boulaand worden de piepers gepoot en de garst ingezeid. Dan goan we alle heiningen noakieken en as 't nodig is weer moaken.
Ok in de tuun zin de vrouwluu begonnen de bedjes te mesten en kloar te moaken veur de lente. Argens in april goan de koen noar buuten de wei in, zie bin dan iezig blie der bin der bie die mit alle vier de pote van de grond springen. De meeste koen hen al gekalft en geven al volop melk.
De eerste doagen moi-je wat meer noar de koeie umzien, want mit et varse gres is er kans op kopziekte. Als een koe dat kriegt dan moi-je drekt de veearts bellen die komt em dan drekt un spuut geven.
As de koen noar buuten zin wordt er op de deel iezig hard gewarkt, alles wordt schoon geschrobt, de gröb, de reupels, de zull en de muren. als alles schoon is wordt de witkwast er over gehaold.
Loater in de lente krieje volop greuntes uut de tuun, doagen achtereen sloa eten of andievie, spinaot, roapstelen, ok krieje dan dat de vrouwluu mit ut wecken beginnen zoals de doppers en breekbonen. Ok de eerdbees zin lekker op brood, knoepers eten, moar wel mit suuker. Vanuut de bongerd komen de appels, peren, karsen.
Gres meien en dan hooien is ok een mooie tied. Vers gemeid gres en hooi ruukt lekker.
Mit mien moe en oma in het bos bosbessen plukken woar zie dan sjem van moakte.
In de zoemertied goan we korenmeien, in mien tied al mit de kombein, un breur van mien voar had un loonwarkers bedrief en ok un kombein. Op de kombein mee rieen was mooi moar ut bodde iezig, je had un grieze bek ai-jie der of kwam. Boalen loajen op de platte woagen en dan bovenop de vracht strooi zitten as wullie op huus an ginge. De zakken mit groan brochten wullie noar de kooperaosie.
Un bietje loater in de tied weren de piepers gerooid, wullie hadden vroge en loate piepers gepoot. Wullie deen dit eerst mit de greep uutsteken en dan mit de eerelpel greep de struuk uutschudden. Ik roapte de knoroapen op om thuus of te spuulen, die bakte ze mit schil en al op, zie piepte dan in de pan.
An het eind van de zoemer brummels plukken ok hier moakte de vrouwluu sjem van.
Op het umgeploegde land werd het bietenzoad ingezeiud, dit most sekuur gedoan wurden in rechte rieen en gelieke ruumte tussen de rieen. Loater koje op je knieen langs de rieen kruupen om de jonge bieten op een te zetten.
Ok werden er knollen op het bouwlaand ingezeiid.
As de tied veerder de harfst inging de doagen korter werden, ut weer kouwer en natter, begon ut bieten rooien, het blad eraf snieen, oploaen en thuus een bietenkuul moaken.
Dan komt het moment dat de koen op stal goan, geluud en warmte op deel, niet meer nat regenen bie het melken. De lucht van kuulvoer, gesneje bieten, hooi op deel.
Drie keer per week mot wel de gröb worden leeggehoald, de stront word op de mestpluus gestoapeld.
Elke keer weer veur un poar dagen veur koeievoer knollen plukken weer of geen weer.
In de harfst ging mien voar joagen op knienen, hoazen, fazaanten moar ok kreien, eksters en vossen.
Al veurdat ut slachtmoand was werd er al un keu uutgezocht veur de huusslacht, wullie kieken veural of hie niet te veul vet had.
De dag veur de slacht kwam de keurmeester levend keuren als dan het keu de volgende dag an de leer hing kwam hie terug om nog un keer te keuren. De dag darnoa, as ut vlees genog is afgestarven wordt het veerder verwarkt en in de weck gedoan. Noar de noaste familie brochten wulie un hutspot. Ok moakte de vrouwluu balkebrei.
As ut buuten ging vriezen moste wulie alle kroanen mit strooi inpakken um te voorkomme dat zie kapot vroore.
Tussen de karts en oud en nie-j was ut oliebollen bakken op de deel, ut beslag moaken was un heel spektoakel af en toe kieken of ut al riezde.
Word vervolgd.