Ferdinand Magellaan

Skilderye van Magellaan döär unbekenden skilder

Ferdinand Magellaan (c. 1480 – 27. april 1521) was nen portugääsken untdekkingsreisiger. Wellicht syn grötste wark was et anvoren van de spaanske untdekkingsreise når Oustindie. Hee untdekkeden de Stråt van Magellaan, stöäk as eyrsten europeaan den Stillen Oceaan oaver en makeden as eyrsten europeaan kontakt med de Filippynen. Magellaan küm ümme in en gevecht by de Filippynen in 1521, mär syn bootsvolk küm under anvoor van den spanjaard Juan Sebastián Elcano weaderümme in Spanje in 1522. Dårmed warren se de eyrsten wat vulleydig rund de wearld evåren warren.

Vroge leaven

Magellaan wör geboren in 1480 as söäne van ne kleine adellike family in Portugal. Hee kun good as seyvårder uut de vöte en wör marineofficier vöär de portugääske krone in Asie. Mär Köäning Manuel I wol em neet betalen üm oaver et westen rund et amerikaanske wearlddeyl to våren en sou by de Molukken uut to kummen. Dårnå güng Magellaan med dat plan an by Köäning Karel I van Spanje. Den wolde wal. In Sevilla trouwden he en kreag he twey kinder. In 1518 wör he benöömd as admiraal van de spaanske vloot en aneweysen as höyvd van de 'Armada van de Molukken', nen vloot van vyv skeype. Dårnöäst wör he aneweysen as kommandant in de Orde van Santiago, eyne van de höygste rangen binnen et Spaanske Ryk.

Reise nå de Filippynen

Med speciale vulmachten en vöärrechten van den köäning up sak, leidden he syne Armada van Sanlúcar de Marrameda döär den süüdwessteliken Atlantisken Oceaan, når de oustküste van Süüdamerika en südelik van Patagonie. Undanks verskeidene störme en müteryen, lükkeden et em et spül döär den Stråt van Magellaan in de Mar del Sur to krygen. Den hernöömden hee töt Mar Pacifico, Pacifisken Oceaan. Den vloot küm an up Guam nå nen swåren oaversteak van den Stillen Oceaan en küm do an up de Filippynen. Dår küm he torechte in den Slag van Mactan en kreag ne ne vergivtigde pyle in den nekke, wåran as he störv up den 27. april van 1521.

Under leiding van kapitein Juan Sebastián Elcano, küm de ekspedity toch an up de Krüdeneilanden. De beide skeype wat noch oaver warren güngen uut mekander. Den eynen probeerden vergeyvs Ny Spanje to bereiken döär oustwaerts to våren oaver den Stillen Oceaan. Et andere skip, under leiding van Elcano, seilden up et westen an oaver den Indisken Oceaan en dårnå up et noorden an langs Afrika. September 1522 küm et skip weader an in Spanje.

Al under deenst van Köäningryk Portugal (tüsken 1505 en 1512) had Magellaan de Maleisiske Eilanden anedån. Mär döär der nu oaver et westen up an to våren lükkeden et Magellaan üm vöär et eyrste in de geskedenisse de wearld souwat heylemål rund to våren.